Yma mae Peter Wakelin yn cyflwyno arddangosfa o weithiau celf cyfoes a gasglwyd yn ystod chwarter canrif cyntaf Gwobr Wakelin yn Abertawe.
Mae Gwobr Turner yn enwocach, Artes Mundi'n talu'n well a llu o wobrau eraill yn cael mwy o sylw, ond mae Gwobr Wakelin yn Oriel Gelf Glynn Vivian, Abertawe wedi gwneud cyfraniad sylweddol i gasgliad cyhoeddus penodol dros y chwarter canrif diwethaf.
Mae arddangosfa 'Dathlu 25 mlynedd o Wobr Wakelin', sydd yn Oriel Glynn Vivian tan 1af o Fedi, yn cyflwyno gwaith gan yr holl enillwyr hyd yma. O gofio dechreuadau di-nod y Wobr ac nad oes ganddi bwll diwaelod o arian, mae'r hyn a gyflawnwyd yn syfrdanol. Mae'r arddangosfa'n llenwi gofod mwyaf yr oriel ac yn gorlifo i'r landin y tu allan. Mewn cyfnod pan fo pwysau aruthrol ar yr arian sydd gan lawer o orielau cyhoeddus i brynu gweithiau, mae hyn yn dangos sut y gall un prosiect bach helpu oriel i gyflwyno celf gyfoes.
Y cerflunydd Robert Harding oedd yr enillydd cyntaf, yn y flwyddyn 2000, ac fe'i dewiswyd gan yr artist Glenys Cour. Soft Option oedd teitl y darn a brynwyd a bu'n ddigon hael i roi darn arall i fynd gydag ef, Rocking Bowl.
Bu cyfle i weld y gweithiau a brynwyd mewn arddangosfeydd bach a mawr dros y blynyddoedd ond dyma'r tro cyntaf iddynt gael eu dangos gyda'i gilydd. Mae'n rhyfeddol pa mor amrywiol yw'r artistiaid, y themâu a'r cyfryngau a ddefnyddiwyd.
Gair am Wobr Wakelin
Roedd fy rhieni, Richard a Rosemary Wakelin, ill dau'n artistiaid ac yn frwd iawn eu cefnogaeth i orielau a grwpiau artistiaid yn Abertawe. Aethant ati gyda Chymdeithas Artistiaid a Dylunwyr Cymru i sefydlu yr hyn sydd bellach yn Oriel Mission a stiwdios gerllaw i artistiaid, a buont yn weithgar yng Nghymdeithas Gelf Abertawe, Cyfeillion y Glynn Vivian a grwpiau eraill.
Pan fu fy mam farw yn 1998, roedden ni'n credu y byddai cronfa i gefnogi artistiaid a helpu'r Glynn Vivian i ddal i gasglu trwy brynu gwaith bob blwyddyn yn ffordd dda o'i chofio hi a fy nhad. Mae'r Wobr yn parhau er cof am fy mrawd Martin Wakelin, a fu farw yn 2012.
O dan y cynllun, mae elusen y Cyfeillion, mewn ymgynghoriad â staff yr oriel, yn gwahodd rhywun gwahanol bob blwyddyn i ymchwilio a dewis enillydd. Mae'n rhaid i'r enillwyr fod yn artistiaid neu'n grefftwyr o Gymru nad oes llawer o enghreifftiau o'u gwaith mewn casgliadau cyhoeddus hyd yma. Cafodd artistiaid, darlithwyr, curaduron a beirniaid celf y dasg o ddewis yn y gorffennol.
Enillwyr hyd yma
Cyfosodiad mawr iawn i'w osod ar wal yw Politics Eclipsed by Economics, darn o waith gan David Garner a brynwyd yn 2004. Mae'n fynegiant trawiadol iawn o'i gyfnod, ychydig ar ôl cau'r pyllau glo dwfn olaf yn y de. Fe'i gwnaed o ddarn o darpolin, menig gwaith a siacedi glowyr a gafodd eu bwrw i'r neilltu gan Glo Prydain cyn gynted ag y cawsant eu diosg gan y glowyr. Uwch eu pennau gwelir machlud o gydrannau electronig i gynrychioli'r diwydiannau newydd a addawyd i sicrhau dyfodol y Cymoedd.
Un o'r enillwyr ieuengaf hyd yma yw'r artist tecstiliau Cymreig-Ghanaaidd Anya Paintsil, a enillodd yn 2020, y flwyddyn y graddiodd mewn Celfyddyd Gain ym Manceinion. Daeth y wobr yn gynnar mewn gyrfa sydd wedi mynd o nerth i nerth – mae ei gwaith wedi'i arddangos yn rhyngwladol ac mae bellach i'w weld mewn nifer o gasgliadau ym Mhrydain, Ewrop ac America.
Mae sawl enillydd wedi teimlo bod y Wobr wedi rhoi hwb i'w gyrfa. Mae'r cerflunydd Jonathan Anderson wedi ysgrifennu: 'Newidiodd fy mywyd pan enillais Wobr Wakelin. Ar y pryd, roeddwn i'n ddi-waith mewn gwirionedd ac wedi bod ar y dôl ers tair blynedd… Roedd gwybod bod lle i fy ngwaith [yn yr oriel] yn ddigon i roi'r nerth yr oedd ei angen arnaf i ddod trwyddi. Pan gyhoeddwyd y canlyniad, diolch i dipyn o lwc a phobl garedig, roeddwn yn artist hunangyflogedig o fewn 24 awr a doedd dim rhaid imi fod ar y dôl mwyach.'
Er bod rhai artistiaid wedi ennill eu plwyf, doedd ganddynt ddim gwaith mewn casgliadau yn eu mamwlad cyn ennill y Wobr. Er enghraifft, cyn iddo ennill y Wobr yn 2018, doedd gan y ffotograffydd a'r gwneuthurwr ffilmiau adnabyddus Richard Billingham, sy'n byw yn Abertawe, ddim gwaith mewn unrhyw gasgliad Cymreig. Yr artist Laura Ford oedd y detholydd y flwyddyn honno. Er bod gan y paentiwr Dick Chappell waith yng nghasgliad David Bowie, nid oedd wedi'i gynrychioli yn yr un casgliad cyhoeddus cyn i'r deliwr celf Martin Tinney ei ddewis i ennill Gwobr Wakelin yn 2006.
Mae'r artistiaid buddugol yn gweithio mewn cyfryngau amrywiol iawn. Mae Dick Chappell yn un o nifer o baentwyr, yn eu plith David Tress yn 2001, Brendan Stuart Burns yn 2007, Catrin Webster (pennaeth Ysgol Gelf Aberystwyth erbyn hyn) a Clare Woods.
Ymhlith yr enillwyr eraill mae'r artist fideo Anthony Shapland, a ddewiswyd gan David Alston; y crochenwyr Philip Eglin, David Cushway, Ingrid Murphy a Meri Wells; yr artistiaid cysyniadol Alex Duncan, Tim Davies, Craig Wood a Cinzia Mutigli; a'r ffotograffwyr Pete Davis a Helen Sear.
Mae nifer o enghreifftiau o waith artistig Richard, Rosemary a Martin Wakelin wedi'u cynnwys ar ddiwedd yr arddangosfa. Cafodd Martin ei hyfforddi'n bensaer tirlunio a bu'n gweithio ar gynlluniau ledled Essex, yn cynnwys ail-greu gerddi Tuduraidd yn Cressing Temple.
Daeth Richard a Rosemary o dan ddylanwad Op Art, yn enwedig trwy Kenneth Martin a Jeffrey Steele yn Ysgol Haf y Barri o 1968 ymlaen, ac roeddent yn gwneud gwaith manwl gan ddilyn systemau mathemategol.
Striped Polygons
1974, acrylic on canvas by Rosemary Wakelin (1919–1998). Private collection 
Pan wnaethom fraslun o'r cynllun pwrcasu yn 1998, roeddem yn meddwl y gallai'r arian bara am bum neu ddeng mlynedd ond, diolch i ymdrechion y Cyfeillion a'r oriel i ychwanegu at yr adnoddau, a gyda thipyn o arian ychwanegol er cof am Martin, mae Gwobr Wakelin yn dal i ffynnu. Gobeithio y gallwn gyhoeddi gwobr arall cyn i'r arddangosfa ddod i ben.
Peter Wakelin, awdur, curadur a Chynghorydd i Wobr Wakelin
Roedd 'Dathlu 25 mlynedd o Wobr Wakelin', mewn partneriaeth â Chyfeillion y Glynn Vivian, yn Oriel Gelf Glynn Vivian o 23ain Ebrill tan 1af o Fedi 2024
Cyfiethiad o'r Saesneg
Cefnogwyd y cynnwys hwn gan gyllid oddi wrth Lywodraeth Cymru
